Kan China de VS vervangen in het Midden-Oosten?

Photo of author

By Webdesk


Op 6 april kwamen de ministers van Buitenlandse Zaken van Saoedi-Arabië en Iran voor het eerst in zeven jaar bijeen. Een maand eerder hadden topambtenaren van de nationale veiligheid van de twee landen de wereld met stomheid geslagen en de diplomatieke betrekkingen hersteld na jaren van vijandigheid die tot spanningen in hun gedeelde buurt had geleid.

Maar de bijeenkomsten die tot de dramatische doorbraak leidden, vonden niet plaats in het Midden-Oosten. Ze werden gehost en bemiddeld door China, na jaren van mislukte pogingen van Oman en Irak.

In het Westen hebben de centrale rol van China om de Russische economie draaiende te houden ondanks sancties, en de onwil van Peking om Moskou zelfs maar in twijfel te trekken over de invasie van Oekraïne, tot scherpe kritiek geleid.

Toch zeggen experts dat het hernieuwde succes als vredestichter in het Midden-Oosten een verschuiving betekent voor China, dat traditioneel aarzelde om zich te diep in te laten met pogingen om mondiale conflicten op te lossen.

En het lijkt groot te dromen. In februari, kort voordat de onderhandelingen tussen Iran en Saoedi-Arabië werden afgerond, lanceerde Peking zijn Global Security Initiative, met als doel “geschillen en geschillen tussen landen vreedzaam op te lossen door middel van dialoog en overleg”.

Vorige week zei China’s nieuwe minister van Buitenlandse Zaken, Qin Gang, dat Peking klaar was om te bemiddelen bij vredesbesprekingen tussen Israël en Palestina.

De deal tussen Saudi-Iran zou kunnen dienen als China’s “lanceerplatform voor toekomstige initiatieven”, zei Julia Gurol-Haller, een associate fellow bij het Arnold-Bergstraesser-Institut Freiburg in Duitsland. Het is een verklaring dat China bereid is een grotere rol te spelen dan voorheen bij het bemiddelen bij conflicten, zei ze.

Dit alles komt op een moment dat de invloed van de Verenigde Staten – van oudsher de grootste machtsmakelaar in het Midden-Oosten – volgens veel analisten is afgenomen. Het besluit van de VS om zich terug te trekken uit de nucleaire deal met Iran, de slechte relatie met Saoedi-Arabië en de langdurige bezetting en chaotische terugtrekking uit Irak en Afghanistan hebben de geloofwaardigheid ervan geschaad. De binnenlandse politiek heeft de VS ook afgeleid, net als de groeiende argwaan onder het Amerikaanse publiek over de decennialange rol van het land als mondiale politieman.

Maar kan China het Midden-Oosten alles bieden wat de VS – ondanks al hun tekortkomingen – door de jaren heen heeft gehad?

Het korte antwoord: Ondanks zijn snel groeiende invloed heeft China nog steeds niet het vermogen om de VS te vervangen in het Midden-Oosten, waar Washington tientallen militaire bases en bondgenoten heeft die het wil verdedigen. Maar Peking wil die verantwoordelijkheid in ieder geval nog niet op zich nemen, zeggen experts. Voorlopig kan China profiteren van een grotere diplomatieke en economische invloed, terwijl de VS de veiligheidszorgen in de regio blijven leiden.

Op deze foto, vrijgegeven door het Iraanse ministerie van Buitenlandse Zaken, schudt de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Hossein Amirabdollahian, links, de hand van zijn Saoedi-Arabische tegenhanger Prins Faisal bin Farhan Al Saud, rechts, en de Chinese tegenhanger Qin Gang in Peking op donderdag 6 april 2023. (Iraans Ministerie van Buitenlandse Zaken via AP)
De Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Hossein Amirabdollahian, links, schudt de hand van zijn Saoedische tegenhanger Prins Faisal bin Farhan Al Saud, rechts, en de Chinese tegenhanger Qin Gang in Peking, 6 april 2023 [File: Iranian Foreign Ministry via AP]

Voordeel China

Ruim voor de deal tussen Saoedi-Arabië en Iran had China zich al gevestigd als een vitale partner voor landen in het Midden-Oosten.

China is de belangrijkste handelspartner van Saoedi-Arabië en Iran en is de grootste afnemer van olie uit de twee landen. In de afgelopen jaren heeft het deze relaties verder verstevigd door in 2021 een 25-jarige samenwerkingsovereenkomst met Iran te ondertekenen en in 2022 een alomvattende strategische partnerschapsovereenkomst met Saoedi-Arabië.

Maar die goede wil reikt verder dan Saoedi-Arabië en Iran, niet in de laatste plaats dankzij het massale Belt and Road Initiative (BRI) dat in 2013 werd gelanceerd, met als doel Azië, Europa en Afrika met elkaar te verbinden via een door China gesteund netwerk van havens, spoorwegen, snelwegen en andere infrastructurele projecten.

China investeerde tussen 2005 en 2022 meer dan 273 miljard dollar in de regio. Het is de grootste investeerder in het Midden-Oosten. Het koopt ook olie uit Irak, gas uit Qatar en exporteert wapens naar Algerije, Marokko, Turkije, Egypte en Saoedi-Arabië. Het helpt Egypte bij de bouw van zijn nieuwe hoofdstad buiten Caïro en heeft het metrospoornetwerk in Mekka aangelegd.

In december 2022 bracht de Chinese president Xi Jinping drie dagen een bezoek aan Saoedi-Arabië, waar hij ook de allereerste topontmoetingen van Peking met de Arabische Liga en de Samenwerkingsraad van de Golf (GCC) hield. De Saoedische kroonprins Mohammed bin Salman beschreef het bezoek als het markeren van “een nieuw historisch tijdperk” in de banden tussen China en zijn land.

Ondertussen betekent de snelle vooruitgang van China op het gebied van geavanceerde technologie in de afgelopen jaren dat Peking toegang kan bieden tot diensten zoals 5G-connectiviteit via bedrijven als Huawei.

Dit alles geeft China automatisch invloed in de regio, zei Trita Parsi, de mede-oprichter en uitvoerend vice-president van het Quincy Institute for Responsible Statecraft, een in Washington gevestigde denktank. Deze invloed heeft Peking in staat gesteld om te slagen met Saoedi-Arabië en Iran waar eerdere onderhandelaars hadden gefaald, zei hij. Landen in de hele regio willen om economische redenen in de gunst van China blijven.

Sterker nog, Peking wordt gezien als een ideologisch neutrale handelspartner, die al lang een beleid voert van niet-inmenging in de binnenlandse kwesties van landen in het Midden-Oosten, van politiek tot mensenrechten, waardoor het een minder controversiële bemiddelaar is dan landen als de VS.

Het wordt ook niet geassocieerd met een bepaalde zaak, zoals de nauwe relatie van de VS met Israël, en heeft geen geschiedenis van strafmaatregelen – hetzij door militaire actie of sancties – in de regio.

“Uiteindelijk is een belangrijke reden waarom veel van deze landen een goedaardige kijk op China hebben, niet alleen omdat China zich niet met hun zaken bemoeit, maar omdat ze China niet hebben zien handelen op een manier die bedreigend voor hen zou zijn, of dat het potentieel heeft om bedreigend te zijn”, vertelde Parsi aan Al Jazeera.

De VS genieten die reputatie niet, zelfs niet bij sommige van hun traditionele partners – en de sancties tegen Rusland vanwege de oorlog in Oekraïne hebben de onrust in de hoofdsteden van de regio alleen maar vergroot, suggereerde hij.

“Met de Verenigde Staten zien ze [it] heeft de mogelijkheid om Rusland binnen vijf dagen af ​​te sluiten van het internationale financiële systeem. Dat is een enorm krachtig instrument en de Verenigde Staten hebben zich de afgelopen 20 jaar niet bijzonder verantwoordelijk gedragen”, zei Parsi. “Dus het is een zeer krachtig hulpmiddel in de handen van een soms roekeloze speler. Dat is bedreigend.”

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo luncht met leden van het leger tijdens zijn bezoek aan de luchtmachtbasis Prince Sultan in Al-Kharj, in het centrum van Saoedi-Arabië op donderdag 20 februari 2020. Pompeo heeft donderdag een ontmoeting gehad met koning Salman van Saoedi-Arabië tijdens een bezoek voornamelijk gericht op het bespreken van gedeelde veiligheidszorgen over regionale rivaal Iran.  (Andrew Caballero Reynolds/Pool via AP)
De toenmalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo luncht met leden van het Amerikaanse leger op de vliegbasis Prince Sultan in Al-Kharj, in centraal Saoedi-Arabië, 20 februari 2020. De VS hebben meer dan drie dozijn militaire bases in het Midden-Oosten – een aanwezigheid waarmee China niet kan concurreren [Andrew Caballero Reynolds/Pool via AP]

Een ander soort macht

Terwijl het zichzelf opwerpt als een potentieel alternatief voor de VS in het Midden-Oosten, probeert Peking niet echt de positie toe te eigenen die Washington al lang bekleedt, zei Fan Hongda, een professor aan het Middle East Studies Institute of Shanghai. Universiteit Internationale Studies.

De macht van China ligt in de eerste plaats in zijn economische invloed en projecten zoals de BRI – en dit is iets dat het voorlopig graag in de regio wil behouden, zei hij.

“China heeft nooit de intentie gehad om het Midden-Oosten te beheersen”, zei Fan tegen Al Jazeera. “Ik denk niet dat Peking plannen heeft om de VS in het Midden-Oosten te verdringen. Omdat veel acties van de Verenigde Staten in het Midden-Oosten niet zijn wat China leuk vindt. Kortom, China heeft zijn eigen manier van samenwerken met landen in het Midden-Oosten.”

China en de VS bevinden zich aan weerszijden van conflicten zoals de Syrische burgeroorlog. Peking heeft zijn veto in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties gebruikt om de Syrische president Bashar al-Assad aan de macht te houden. Maar het heeft verder veel minder aandacht besteed aan grote conflicten dan Washington, DC, en het heeft niet dezelfde historische staat van dienst als het gaat om het doorvoeren van regimewisselingen en het helpen omverwerpen van democratisch gekozen leiders. De VS hebben meer dan drie dozijn militaire bases in het Midden-Oosten.

Zeker, ondanks het imago dat het van zichzelf graag promoot als een goedaardige macht in vergelijking met de VS, heeft China de afgelopen jaren stappen gezet om zijn militaire capaciteiten drastisch te verbeteren en uit te breiden, wat het vaak tentoonspreidt in zijn eigen buurt. In 2017 bouwde het Volksbevrijdingsleger zijn eerste overzeese militaire basis in Djibouti, vlakbij de Straat van Hormuz.

Vier jaar later meldde de Wall Street Journal dat China mogelijk een marinebasis aan het bouwen was in de Verenigde Arabische Emiraten, een project dat van de grond kwam nadat de VS tussenbeide kwamen bij de autoriteiten van de VAE. Volgens het Centrum voor Strategische en Internationale Studies volgt Peking een beleid van “eerst civiel, dan militair” bij het opbouwen van infrastructuur zoals havens, spoorwegen en luchthavens, zeggen sommige China-watchers.

Toch zei Zakiyeh Yazdanshenas, directeur van het China-Midden-Oosten Project bij het Centrum voor Strategische Studies van het Midden-Oosten in Teheran, dat de staat van dienst van China tot nu toe weinig interesse toonde voor betrokkenheid van de VS in de regio.

“Beijing heeft noch de mogelijkheid, noch de wens om een ​​militaire aanwezigheid zoals die van de VS in de regio te hebben, maar het probeert wel zijn invloed uit te breiden in het Midden-Oosten en vooral in de Perzische Golf”, vertelde ze aan Al Jazeera.

Yazdanshenas beschreef de doelstellingen van China als drieledig: “Zorgen voor de veiligheid van de vrije stroom van energie terwijl China de laagste kosten wordt opgelegd en tegelijkertijd zijn prestige als een verantwoordelijke internationale speler verhoogt.”

Een spoorlijn gebaart naar islamitische pelgrims die op 22 augustus 2018 met de metro van het Arafat-gebied naar Mina komen tijdens het jaarlijkse hadj-seizoen in de westelijke Saoedische stad Mekka. - De lightrail van de Holy Sites-metro in Mekka werd acht jaar geleden geopend.  Het door China gebouwde monorailproject, dat Mekka verbindt met de heilige plaatsen Mina, Arafat en Muzdalifah, werd in 2010 tijdens het hadj-seizoen in gebruik genomen om Saoedische staatsburgers te vervoeren die deelnemen aan de jaarlijkse moslimbedevaart.  (Foto door AHMAD AL-RUBAYE / AFP)
Mensen stappen uit een Mekka-metrotrein tijdens het hadj-seizoen in de Saoedische stad op 22 augustus 2018. Het in China gebouwde monorailproject ging in 2010 van start [File: Ahmad al-Rubaye/AFP]

Grenzen aan invloed

Maar hoewel dit China behoorlijk ver kan brengen, kan zijn terughoudendheid om de rol van “politieagent” of veiligheidsleverancier op zich te nemen, zijn onderhandelingstoolkit op de lange termijn beperken, zei Mark Fitzpatrick, een associate fellow voor strategie, technologie en wapenbeheersing bij de London -gebaseerd Internationaal Instituut voor Strategische Studies.

Het valt ook nog te bezien of China deals kan afdwingen die het heeft bemiddeld met alleen economische garanties, of dat het zijn recente succes kan repliceren buiten Iran en Saoedi-Arabië – die beide nauw verbonden zijn met China door middel van energieverkoop.

“Eén vraag is of de toenadering tussen Saoedi-Iran stand zal houden en of China in staat zal zijn om die af te dwingen. Ik denk dat veel mensen twijfels hebben over hoe stabiel het zal zijn”, vertelde Fitzpatrick aan Al Jazeera. “Er kan iets gebeuren dat het weer ontrafelt, en de economische invloed van China is misschien niet genoeg om het echt af te dwingen. Dat wil niet zeggen dat het zal ontrafelen, maar het kan zijn dat alle aspecten van de deal niet uitkomen zoals gehoopt.”

Voorlopig moet China een “zeer lange en hobbelige” weg naar vrede bewandelen en voorkomen dat het verwikkeld raakt in langdurige conflicten, zoals de VS zo vaak hebben gedaan, zei Gurol-Haller van het Arnold-Bergstraesser-Institut Freiburg.

“Het is niet duidelijk hoe China Iran en Saudi-Arabië zal vergezellen bij het bewandelen van de weg”, vertelde ze aan Al Jazeera. “De gezamenlijke verklaring die werd uitgegeven nadat deze deal was gesloten, verduidelijkt niet hoe de ondertekenende partijen of China zullen reageren op schendingen.

“Dus wat gebeurt er als Iran zijn deel van de deal verbreekt? Of wat gebeurt er als Saoedi-Arabië niet voldoet aan wat het heeft beloofd? Het is echt niet duidelijk hoe China daarop kan reageren en wat zijn de wortelen en wat zijn de stokken.”

Wat duidelijk is, zei Gurol-Haller, is dat voor China in het Midden-Oosten het harde werk nu begint.



Source link

Share via
Copy link